Matnazar Pirnazarov
ALÍM HÁM USTAZ
Matnazar Pirnazarov 1943-jılı 4-aprelde dúnyaǵa kelgen. Qatal urıs sebepli biydárek ketken ómirlik joldası Pirnazar aǵadan qalǵan jalǵız esteligi Matnazardı bawırına basqan Ana hám ata, hám ana bolıp onı kamalǵa keltirdi. Matnazar aǵa Úrgenish rayonındaǵı Hafiz Xorezmiy atındaǵı orta mektepte bilim aldı. 1961–1966-jılları Xorezm mámleketlik pedagogikalıq institutı (házirgi Ábiw Rayxan Beruniy atındaǵı Úrgenish mámleketlik universiteti) ózbek tili, ádebiyatı hám tariyx fakultetinde oqıdı. 1968–1970-jılları “Xorezm haqıyqatı” wálayat gazetasında xabarshı bolıp isledi, qálemin qayradı.
Matnazar aǵa Pirnazarov ustaz ádebiyattanıwshı ilimpaz Natan Muradovich Mallaevtıń shákirti boldı. N.M.Mallaev ulıwma klassikalıq ádebiyatqa, atap aytqanda, Xorezm ádebiyatına ayrıqsha mehir qoyǵan insan edi.
Ustaz óz shákirtine Muxammed Sharif bin Muxammed Yaqub-Xarrot tárepinen 1909-jılı Xiywada kóshirilgen Muxammed Xasan Mutrib (Xonaxarobiy)diń úsh júz betten ibarat qoljazba diywanın usındı. Sol-sol eken izertlewshi, aspirant sıpatında 1970–1974-jılları Nizamiy atındaǵı Tashkent Mámleketlik pedagogikalıq institutında (házirgi Pedagogika universiteti) Matnazar aǵa qoljazbanı izertlewge shın kewilden kiristi. Jańadan-jańa maǵlıwmatlardı izlew zárúrligi onı Moskva, Sankt-Peterburg, Baku sıyaqlı qalalardıń bay kitapxanalarına jetekledi hám “Mutrib Xonaxarobiy dóretiwshilik jolı” temasındaǵı kandidatlıq dissertaciyasın tabıslı jaqladı.
1975–1988-jılları Matnazar Pirnazarov Xorezm pedagogikalıq institutı “Jáhán ádebiyatı” kafedrasında docent, kafedra baslıǵı lawazımlarında qızǵın ilimiy-pedagogikalıq jumıs alıp bardı. Ol 1988–1990-jıllar dawamında Moskva qalasındaǵı Rossiya IA Shıǵıstanıw institutında isledi. E.E.Bertels, V.V.Bartold, A.N.Kononov sıyaqlı ullı shıǵıstanıwshı ilimpazlardıń dóretiwshiligine xoshamet bergen bul abıraylı dárgayda “Túrkiy xalıqlar ádebiyatında ǵázzel tipologiyası” temasında jańa izlenisler alıp bardı. Baburtanıwshı ilimpaz I.V.Stebleva menen birgelikte isledi. Baqlawlarınıń nátiyjesinde “Poetikalıq janrlar tipologiyası” (Tashkent, “Fan”, 1989) monografiyası jaratıldı.
Matnazar Pirnazarov 1989-jıldan ólimine shekem UrMU “Ózbek ádebiyatı” kafedrasında docent lawazımında islegen. 1998-jıldan universitet Ilimiy Keńesiniń qararına muwapıq “Xızmet kórsetken docent” ataǵına iye bolǵan.
Ol “Túrkiy xalıqlar ádebiyatı”, “Milliy oyanıw dáwiri ádebiyatı tariyxı”, “Jáhán ádebiyatı tariyxı” pánlerinen joqarı maman (professional) qánige sıpatında lekciyalar oqıǵan.
Matnazar Pirnazarov júzlegen kúshli maqalaları, baspasóz hám teleradiokompaniyadaǵı kewilli sáwbetleri menen de ilimiy-ádebiy jámiyetshiliktiń, xalıqtıń itibarına túsken. Ol óziniń qábileti hám talantı menen ǵana emes, al tınıq hám mánili sóylewi, izleniwsheńligi menen de eldiń húrmetine eristi.
Matnazar aǵa shańaraǵın súyiwshi INSAN edi. Ómirlik joldası Sharifa Ataxan qızı menen tınısh-tatıw ómir súrip, eki ul, jeti qızdı mehir-muhabbat penen tárbiyaladı. Olardıń hámmesin joqarı maǵlıwmatlı bolıwǵa, el xızmetinde belsendi bolıwǵa baǵdarladı. Onlap aqlıqlardıń mehriban-múriwbetli atası boldı. Quwanıshlı tárepi sonda, olardıń arasında ata jolın – ilim-pándi táǵdir dep bilip tańlaǵanları da bar. Matnazar aǵa dúnya gezgen alımlarımızdan biri. Túrkmenstan, Ázerbayjan, Rossiya, Turkiya, Arabstan mámleketlerinde bolǵan waqıtlarında sayaxat yamasa sawda maqseti menen emes, al ilim-aǵartıwshılıq adamlarınan bir nárselerdi úyreniw qushtarlıǵı menen jasadı.
1998-jıl onıń ómirinde, ruwxıy-aǵartıwshılıq baǵdardaǵı jumısında, ásirese, óshpes iz qaldırǵan. Ol iyman-isenimine say niyetleri, arzıw-úmitleri ámelge asıp, múbárek Hajı zıyaratına eristi. Sebebi, tek fizikalıq emes, al kewilden hám ruwxıy jaqtan jáne de joqarılawdı qálegen edi.
Mekke hám Madina kóshelerinde, Mina shatırlarında, Arafat tawında, barlıq-barlıq jerde adamlar teńizi aralap barar eken, azat Ózbekstan bayraǵın gózlep qádem taslaǵan. Sonda júreginde sezgen WATAN sezimi maqtanıshqa aylanǵan. Hajı zıyaratı taqıwa insan ushın úlken sınaq-imkaniyat ekenine, sonıń menen birge, iyman-isenim jolı ekenine isenim payda etip, HAJÍ BABA bolıp, óz watanına qaytqan.
Hajı Matnazar Pirnazarov tiri bolǵanda bıyıl múbárek 80 jasqa tolǵan bolar edi. Óziniń 40 jıllıq aǵartıwshılıq, ilimiy-pedagogikalıq jumısı dawamında ádebiy-ilimiy jámiyetshilik arasında húrmet-izzetke erisken. Ol shın mánisindegi iymanı pútin, taqıwa hám ilim-bilimli insan edi.
Matnazar Pirnazarovtıń ilimiy jumısları dizimi:
- Pirnazarov M. Poetik janrlar tipologiyasi. Toshkent: Fan, 1989.
- Pirnazarov M. Soʻzda taxallusim erdi Andalib…// Markaziy Osiyo madaniyati. Xalqaro gazeta. № 2000.
- Pirnazarov M. Olimning topgani kitobdir. Hamdam Abdullayevning “Hayrat boʻstoni” kitobiga soʻzboshi. Toshkent-2001
- Pirnazarov M. Murtib Xonaxarobiy ijodi. Gʻazallar va musammatlar. Urganch, 2000.
- Pirnazarov M. Mahmud az-Zamaxshariy merosi xorijda. Az-Zamaxshariy ilmiy merosi va istiqlol mafkurasi”. Ilmiy-amaliy anjumani ma’ruzalarining tezislari. 20-mart, 2000.
- Pirnazarov M. Turkiy gʻazaliyotning Mutribona talqini. // Badiiy tafakkur va adabiy jarayon.Urganch, 2003.
- Pirnazarov M. Модернизация жанра втюркоязичных литературах нового времени. // Филологические исследования 4-том. Urganch, 2003.
- Pirnazarov M. Mutrib gʻazallariga taxmislar. Moziyga muhabbat. Ilmiy ommabop toʻplam. Urganch, 2003.
- Pirnazarov M. Mutrib Xonaxarobiy ijodida forsiy an’analar. Alisher Navoiy va fors-tojik adabiyoti Toshkent,
- Pirnazarov M. Gʻamxo’r va talabchan. Poktiynat .Toshkent, 2002.
- Pirnazarov M. Koʻhna manbalarda Temur va Temuriylar davri. Amir Temur-davlat arbobi,sarkarda va madaniyat homiysi. Ilmiy toʻplam. Toshkent, 2003.
- Pirnazarov M. Gʻafur Gʻulom turkiy adabiyotlar tadqiqotchisi. Gʻafur Gʻulom-buyuk adib. Anjuman materiallari. Urganch, 2003.
- Pirnazarov M. Navoiy-she’riyat mulkining sultoni. Navoiy gʻazallari poetikasi. Anjuman materiallari. Urganch, 2003.
- Pirnazarov M. Ogahiy she’riyatida janrlar tipologiyasi. Ogahiy merosi-ma’naviy boyligimiz. Ilmiy toʻplam. 2002.
- Pirnazarov M. Andalib-turkmanu oʻzbek gʻazalnavisi. Filologik tadqiqotlar. Ilmiy toʻplam. Toshkent, 2002.
- Pirnazarov M. Abulgʻoziy Bahodirxon-mashhur davlat arbobi va tarixnavis olim. Ilmiy toʻplam. Toshkent, 2002.